Cover

ଅର୍ଥ କୋଇଲି

ଅତିବଡ଼ୀ ଜଗନ୍ନାଥ ଦାସ

ଓଡ଼ିଶା ସାହିତ୍ୟରେ ଷୋଡ଼ଶ ଶତାବ୍ଦୀର ଭକ୍ତକବି ଜଗନ୍ନାଥ ଦାସଙ୍କର ସ୍ଥାନ ଅତି ଉଚ୍ଚରେ । ତାଙ୍କର ପ୍ରଣୀତ ‘ଭାଗବତ’ ଶହ ଶହ ବର୍ଷ ଧରି ଓଡ଼ିଶାର ସାହିତ୍ୟ ତଥା ଜାତୀୟତାର ପ୍ରତିମୂର୍ତ୍ତି ରୂପେ ପୂଜିତ ହୋଇ ଆସୁଛି । ଓଡ଼ିଶାର ପୁରପଲ୍ଲୀର ‘‘ଭାଗବତ ଘର’’ ଜଗନ୍ନାଥ ଦାସଙ୍କ ମହତୀ ପ୍ରେରଣାର ସୃଷ୍ଟି । ଦିବାକର ଦାସଙ୍କ ‘‘ଜଗନ୍ନାଥ ଦାସଙ୍କ ମହତୀ ପ୍ରେରଣାର ସୃଷ୍ଟି । ଦିବାକର ଦାସଙ୍କ ‘‘ଜଗନ୍ନାଥ ଚରିତାମୃତ’’ରୁ ଏହି ପୁଣ୍ୟାତ୍ମା କବିଙ୍କ ଜୀବନୀ ସମ୍ୱନ୍ଧରେ ବହୁ ପ୍ରମାଣିତ ତଥ୍ୟ ମିଳିଥାଏ । ଅନୁମାନ କରାଯାଏ ଯେ ଅଷ୍ଟାଦଶ ବର୍ଷ ବୟସ ବେଳକୁ ଜଗନ୍ନାଥ ଦାସ ସଂସ୍କୃତ ଶ୍ରୀମଦ୍‍ ଭାଗବତର ଓଡ଼ିଆ ଅନୁବାଦ କାର୍ଯ୍ୟ ଆରମ୍ଭକରି ସାରିଥିଲେ । ଅବଶ୍ୟ ଏହା ଆକ୍ଷରିକ ଅନୁବାଦ ନୁହେଁ । ଶ୍ରୀ ଚୈତନ୍ୟଙ୍କ ସହ ଭେଟ, ସନ୍ନ୍ୟାସ-ଦୀକ୍ଷା ଗ୍ରହଣ ଜଗନ୍ନାଥ ଦାସଙ୍କ ସାଧକ-ଜୀବନର ଏକ ଏକ ବିଶିଷ୍ଟ ଘଟଣା ।

‘ଅର୍ଥକୋଇଲି’ କବିଙ୍କର ତତ୍ତ୍ୱସମ୍ୱନ୍ଧୀୟ ଲେଖା । ଆଧ୍ୟାତ୍ମିକ ପ୍ରସଙ୍ଗ ହିଁ ଏହି ‘‘କୋଇଲି’’ ରଚନାର ପ୍ରାଣନିର୍ଯ୍ୟାସ । କବିଜୀବନର ଅନୁଭୂତି, ଧର୍ମଧାରଣାର ସୂଚନାରେ ଏହି ରଚନାରେ ଅଭିବ୍ୟକ୍ତ । ପରମାତ୍ମାରୁ ଜୀବାତ୍ମାର ସୃଷ୍ଟି ଏବଂ ଶେଷରେ ତାହା ପରମାତ୍ମା ସହିତ ବିଲୀନ ହୁଏ । ସାଧାରଣ ଅର୍ଥ ଏବଂ ଗୂଢ଼ ତାତ୍ତ୍ୱିକ ଅର୍ଥରେ ସମଗ୍ର ରଚନାର ପରିକଳ୍ପନା ସୁବିନ୍ୟସ୍ତ । ଗୋପ-ମଥୁରା ପଟ୍ଟଭୂମିରେ ଜୀବାତ୍ମା ଓ ପରମାତ୍ମା ତତ୍ତ୍ୱର ଆରୋପ କରାଯାଇଛି । ‘‘କୋଇଲି’’ ଏଠାରେ ଜୀବସ୍ୱରୂପ, ମଥୁରା ପିଣ୍ଡସ୍ୱରୂପ; ହରିରସ ପାନ କବିଙ୍କ ବିଚାରରେ ହରିରସାମୃତ ପାନ ଏକାମାତ୍ର ଶ୍ରେୟଃପନ୍ଥା । ଅର୍ଜ୍ଜୁନ ଏବଂ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣଙ୍କ କଥୋପକଥନ ଛଳରେ ଜୀବପରମତତ୍ତ୍ୱ ହିଁ ବର୍ଣ୍ଣିତ ହୋଇଛି ।

ତୁଳାଭିଣା, ଦାରୁବ୍ରହ୍ମଗୀତା ପ୍ରଭୃତି ଜଗନ୍ନାଥ ଦାସଙ୍କର ରଚନା ।

କୋଇଲି କେଶବ ଯେ ମଥୁରାକୁ ଗଲେ	।
କାହା ବୋଲେ ଗଲା ପୁତ୍ର ବାହୁଡ଼ି ନଇଲା ଲୋ	।।
ଅର୍ଜ୍ଜୁନ ଉବାଚ
ଅର୍ଜ୍ଜୁନ ବୋଇଲେ ତୁମ୍ଭେ ଶୁଣ ମହାବାହୁ	।
ପୁଚ୍ଛିବି କଥାଏ ପ୍ରଭୁ ମୋତେ ଆଜ୍ଞା ହେଉ	।।
କେଶବ କୋଇଲି ନାଥ କାହାକୁ ଯେ କହି	।
ଏହା ମୋତେ ଶ୍ରୀହରି ପ୍ରସନ୍ନେ ଦେବା କହି	।।
ଶ୍ରୀ ଭଗବାନୁବାଚ
ପାର୍ଥର ବଚନେ ଯେ ବୋଲନ୍ତି ଭଗବାନ	।
ଉତ୍ତମ କଥା ଏ ପାର୍ଥ ପଚାରିଲୁ ପୁଣ	।।
କୋଇଲି ବୋଲିଣ ପାର୍ଥ ଜୀବକୁଟି କହି	।
ସେହି ଜୀବ ମୁହିଁ ଜାଣ ସର୍ବତ୍ର ଅଟଇ	।।
ଆପେ ଆସିଥିଲା ଜୀବ ଆପେ ଚାଲିଗଲା	।
ସେହି ପୁତ୍ର ଗୋଟି ଆଉ ବାହୁଡ଼ି ନ ଅଇଲା	।।
ଏହି ପୁତ୍ର ଗୋଟି ଯହୁଁ ବାହୁଡ଼ି ନ ଅଇଲା	।
ମଥୁରା ସ୍ଵରୂପ ପିଣ୍ତ ପଡ଼ିଣ ରହିଲା	।।
କୋଇଲି ଖଣ୍ଡକ୍ଷୀର ଦେବି ମୁଁ କାହାକୁ	।
ଖାଇବାର ପୁତ୍ର ଗଲା ମଥୁରାପୁରକୁ ଲୋ	।।
ପୁଣ ପୁଣ ଅର୍ଜ୍ଜୁନ ଯେ ଚରଣେ ପଡ଼ଇ	।
ଆବର କଥାଏ ମୋତେ କହ ଭାବଗ୍ରାହୀ	।।
ଖଣ୍ଡକ୍ଷୀର କଥା ମୋତେ କହ ଭଗବାନ	।
ଶ୍ରୀହରି କହନ୍ତି ଏହା ଶୁଣ ହେ ଅର୍ଜ୍ଜୁନ	।।
ପିଣ୍ଡରେ ଥାଇଣ ଜୀବ ମହାସୁଖ ପାଇ	।
ଅନ୍ତର ହୋଇଣ ପୁନଃ ଅନ୍ୟସ୍ଥାନ ଯାଇ	।।
ଆକାଶେ ମିଶିଣ ଜୀବ ଅନ୍ୟ ପିଣ୍ଡେ ଗଲା	।
ହରିରସ ଖଣ୍ତକ୍ଷୀର ବିଅର୍ଥ ହୋଇଲା	।।
ଶୁଣିକରି ଅର୍ଜ୍ଜୁନ ହୋଇଲା ତୋଷମନ	।
ପୁଣ ପୁଣ କୃଷ୍ଣ ଆଗେ କହଇ ବଚନ	।।
କୋଇଲି ଗଲା ପୁତ୍ର ବାହୁଡ଼ି ନଇଲା	।
ଗହନ ତ ବୃନ୍ଦାବନ ଶୋଭା ନ ପାଇଲା ଲୋ	।।
ଗହନ ତ ବୃନ୍ଦାବନ ଶୋଭାକୁ ଯେ କହି	।
ଏ କଥା ବିସ୍ତାରେ ମୋତେ କହ ଭାବଗ୍ରାହୀ	।।
ଅର୍ଜ୍ଜୁନ ମୁଖକୁ ଚାହିଁ କମଳଲୋଚନ	।
ଯାହା ପଚାରିଲୁ ଶୁଣ ପଣ୍ତୁ ନନ୍ଦନ	।।
ଗହନ ବୋଲିଣ ପାର୍ଥ ଜୀବକୁଟି କହି	।
ଗୋପପୁର ଦେହ ଗୋଟା ଶୋଭାପାଉ ନାହିଁ	।।
ପିଣ୍ଡକୁ ପରମ ଯହୁଁ ଛାଡ଼ିକରି ଗଲା	।
ତେଣୁକରି ପିଣ୍ତ ଗୋଟା ଭୂମିରେ ପଡ଼ିଲା	।।
ଏମନ୍ତ ପ୍ରକାରେ ପାର୍ଥ ଗ ଅକ୍ଷର ଅର୍ଥ	।
ଏକମନେ ଶୁଣ ତୁ ହୋ ପଣ୍ତୁରାଜାସୁତ	।।
କୋଇଲି ଘର ମୋର ନ ମଣନ୍ତି ନନ୍ଦ	।
ଘଟଣ ନ ଦିଶେ ପୁର ନ ଥିଲେ ଗୋବିନ୍ଦ ଲୋ	।।
ଘର ବୋଲି କରି ପାର୍ଥ ଯାହାକୁ ଟି କହି	।
ପାର୍ଥର ପିଣ୍ଡରେ ହସ୍ତ ଦେଲେ ଭାବଗ୍ରାହୀ	।।
ପରମ ଜୀବର ଅର୍ଥ ଶୁଣ ଫାଲଗୁନି	।
ଶୀସ୍ତ୍ରର ବିଚାର ତୋତେ କହିବା ଏକ୍ଷଣି	।।
ଘଟଣ ପୁରୁଷ ଯହୁଁ ଛାଡ଼ିକରି ଗଲା	।
ନନ୍ଦ ଯେ ପରମ ତହିଁ ନିଷ୍ଫଳ ହୋଇଲା	।।
ଜୀବଥିବା ଯାଏ ପିଣ୍ତ ଶୋଭା ପାଉଥାଇ	।
ଘଟଣ ପୁରୁଷ ଗଲା ଆସିବାକୁ ନାହିଁ	।।
ପରମକୁ ଜୀବ ଯହୁଁ ଘେନିକରି ଗଲା	।
ତେଣୁ କରି ଘର ଗୋଟା ଅଶୋଭା ଦିଶିଲା	।।
କୋଇଲି ନନ୍ଦ-ଦେହ ପାଷାଣେ ଗଢ଼ିଲା	।
ନୟନେ କଜ୍ଜ୍ୱଳ ଦେଇ ରଥେ ବସାଇଲା	।।
ଅର୍ଜ୍ଜୁନ ବୋଇଲେ ତୁମ୍ଭେ ଶୁଣ ଜଗନ୍ନାଥ	।
ନନ୍ଦ ଦେହ ବୋଲି କରି କାହୁଁ ହେଲା ଜାତ	।।
ଅର୍ଜ୍ଜୁନ ବଚନେ ଯେ ବୋଲନ୍ତି ଭଗବାନ	।
ନନ୍ଦ ଦେହ ବୋଲି ପାର୍ଥ ଦେହକୁଟି ଜାଣ	।।
ଏ ଜୀବ ଛାଡ଼ିଣ ଯହୁଁ ଅନ୍ତରୀକ୍ଷେ ଗଲା	।
ନିରାଶ ହୋଇଣ ଆଉ ବାହୁଡ଼ି ନଅଇଲା	।।
ଯେତେବେଳେ ପିଣ୍ଡରୁ ଟି ଜୀବ ଛାଡ଼ିଯାଇ	।
ବେନି ନୟନରୁ ଅଶ୍ରୁ ଯାଉଥାଏ ବହି	।।
କଜ୍ଜ୍ୱଳ ବୋଲିଣ ତାକୁ ଶାସ୍ତ୍ର ଅଛି କହି	।
ପୁଣ ପୁଣ ଅର୍ଜ୍ଜୁନ ଯେ ଦଇନି କରଇ	।।
କୋଇଲି ଚଳୁଥାଇ କଟିସ୍ଥ ମେଖଳୀ	।
ଚକିତ ହୋଇଲେ ଶୁଣି ଗୋପପୁର ବାଳୀ ଲୋ	।।
ଅର୍ଜ୍ଜୁନ ବଚନ ଶୁଣି କମଳଲୋଚନ	।
ଯାହା ପଚାରିଲୁ ଶୁଣ ପାଣ୍ଡୁର ନନ୍ଦନ	।।
ପିଣ୍ଡର ପରମ ଯେବେ ଲୀଳା କରୁଥାଇ	।
ନିଶ୍ଚଳ ହୋଇଣ ପିଣ୍ଡ ଯନ୍ତ୍ର ଚଳୁଥାଇ	।।
ପରମକୁ ଘେନି ଯହୁଁ ଜୀବ ଚଳିଗଲା	।
ଯନ୍ତ୍ରମାନ ନିଶ୍ଚଳ ଯେ ହୋଇଣ ରହିଲା	।।
ସୂତ୍ରେ ଚଳୁଥିଲା ପିଣ୍ଡ ଜୀବ ଆଶ୍ରା ପାଇ	।
ପଦେ ପଦେ କରି ଶୁଣ ସୁଭଦ୍ରାର ସାଇଁ	।।
କୋଇଲି ଛାଟେକ ମୁଁ ମାଇଲି ପୁତ୍ରକୁ	।
ଛାଡ଼ିକରି ଗଲା କୃଷ୍ଣ ମଥୁରାପୁରକୁ ଲୋ	।।
ଛଛନ୍ଦ୍ର ହୋଇଣ ଜୀବ ଛାଡ଼ିକରି ଗଲା	।
କ୍ଷିତିରେ ପଡ଼ିଣ ମୋହମାୟାକୁ ଛାଡ଼ିଲା	।।
ଛାଟେକ ପ୍ରକୃତି ପାର୍ଥ ପିଣ୍ଡ ମଧ୍ୟେ ଥାଇ	।
ଛାଡ଼ିକରି ଗଲା ଜୀବ କ୍ଷୋଭମନ ହୋଇ	।।
ପୂର୍ବକଥା ବିଚାରିଣ ଗଲା ନିଜପୁରୀ	।
ଅର୍ଜ୍ଜୁନ ଆଗରେ ଏହା କହିଲେ ଶ୍ରୀହରି	।।
ଏମନ୍ତ ପ୍ରକାରେ ପାର୍ଥ ଛ ଅକ୍ଷର ବାଣୀ	।
ଶାସ୍ତ୍ର ବିଚାର ଏହା ମିଥ୍ୟା ନୋହେ ପୁଣି	।।
କୋଇଲି ଦୂତ ପଣେ ଅଇଲା ଅକ୍ରୂର	।
ଯାତ୍ରା ବୋଲି ଭଣ୍ଡିନେଲା ବସାଇ ରଥର ଲୋ	।।
ଜୀବ ଗଲେ ପରମ ଯେ କ୍ଷଣେ ନ ରହଇ	।
ଦୂତ ପଣେ ବୋଲି ପାର୍ଥ ପରମକୁ କହି	।।
ଯାତ୍ରା ଏ ଯେ ଖେଳଘର ସଂସାର ଅଟଇ	।
ଅକ୍ରୂର ବୋଲିଣ ପାର୍ଥ ମୁହିଁ ଟି ବୋଲାଇ	।।
ରଥ ବୋଲି କରି ଯାହା ପଚାରିଲୁ ପାର୍ଥ	।
ଜୀବ ଗଲେ ପିଣ୍ଡଟି ହୁଅଇ ଭୂମିଗତ	।।
କୋଇଲି ଝୁରୁ ଝୁରୁ ଲୁହ ନ ରହିଲା	।
ଝଗଡ଼ା ସାରିଣ କୃଷ୍ଣ ମଧୁରା ରହିଲା ଲୋ	।।
ପୁଣ ପୁଣ ଅର୍ଜ୍ଜୁନ ଯେ ଚରଣେ ପଡ଼ଇ	।
ଝୁରୁଅଛି କେଉଁ ସ୍ଥାନ କହ ଭାବଗ୍ରାହୀ	।।
ଜୀବକୁ ନ ଦେଖିଣ ପ୍ରକୃତି ଝୂରୁଥାନ୍ତି	।
ଝଗଡ଼ା ସଂସାର ଗୋଟି କରି ଯାନ୍ତି	।।
ଝଗଡ଼ା ସଂସାର ପାର୍ଥ ପଚାରିଲୁ ଯେତେ	।
ପଦେ ପଦେ କରି ଏବେ କହିଦେଲୁଁ ତୋତେ	।।
କୋଇଲି ନିଶାକାଳେ ହରି ମାଗେ ଚାନ୍ଦ	।
ନୟନ ଟେକିଣ ତାଙ୍କୁ ରାଉଥାନ୍ତି ନନ୍ଦ ଲୋ	।।
ନିଶାକାଳ ବୋଲି ପାର୍ଥ ବକ୍ଷକୁ ଟି କହି	।
ଚାନ୍ଦ ବୋଲି ପରମ ନଗର ଘର ସେହି	।।
ନନ୍ଦ ଯେ ପରମ ପାର୍ଥ ବାମଚକ୍ଷୁ ଜାଣୁ	।
ନୟନ ବୁଜିଲେ ଯେ ଅନ୍ଧାର ଦିଶେ ତେଣୁ	।।
ନିଶାକାଳ ଅର୍ଥ ଶୁଣ ପାର୍ଥ ମନ ଦେଇ	।
ଯାହା ପଚାରିଲୁ ପାର୍ଥ ଯୁଧିଷ୍ଠିର ଭାଇ	।।
ଶୁଣି କରି ଅର୍ଜ୍ଜୁନ ହୋଇଟି ତୋଷମନ	।
କାର୍ପଣ୍ୟ ହୋଇଣ ପୁଣ ପୁଚ୍ଛଇ ବଚନ	।।
କୋଇଲି ଟହ ଟହ ହସୁଥାନ୍ତି କୋଳେ	।
ଟଳ ଟଳ ହେଉଥାନ୍ତି ଝୁଲିବାର ବେଳେ ଲୋ	।।
ଟଳ ଟଳ ବନ୍ଧୁ ପାର୍ଥ ନାସାକୁ ଟି କହି	।
ଟାକି ରହିଅଛି ଜୀବ ଛାଡ଼ିଯିବା ପାଇଁ	।।
ତ୍ରିକୂଟ ମଧ୍ୟରେ ଟଙ୍କଧରଙ୍କ ଆସ୍ଥାନ	।
ସେଠାକୁ କହଇ କୋଳ ବୋଲି ହେ ଅର୍ଜ୍ଜୁନ	।।
ତହିଁର ଉପରେ ହରିବୋଲ ଯେ ବାଜଇ	।
ପରମକୁ ଘେନି ଜୀବ ଶୂନ୍ୟରେ ରହଇ	।।
ଟଳବନ୍ଧ ନୟନ ଯେ ଶୂନ୍ୟେ ଆତଯାତ	।
ଟଳିଣ ପଡ଼ିବ ପିଣ୍ଡ ହୋଇଣ ଅନାଥ	।।
କୋଇଲି ଠଣ ଯେ ସୁନ୍ଦର ବେନି ପୋଏ	।
ଠକି ଭଣ୍ଡିଗଲେ କୃଷ୍ଣ ନଇଲେ ବେଢ଼ାଏ ଲୋ	।।
ଠ ଅକ୍ଷରର ଅର୍ଥ ଶୁଣ ଫାଲଗୁନି	।
ଶାସ୍ତ୍ରର ବିଧାନ ତୋତେ ବୁଝାଇବା ପୁଣି	।।
ଠଣ ଯେ ସୁନ୍ଦର ଜୀବ ପରମକୁ କହି	।
ବାହୁଡ଼ି ନଇଲେ ସେ ଯେ ଅନ୍ୟ ସାହା ପାଇ	।।
ଠଣ ଦେହ ଗୋଟା ପାର୍ଥ କ୍ଷଣକରେ ଯିବ	।
ଶୁଣିକରି ଅର୍ଜ୍ଜୁନ ଯେ କରେ ବହୁ ସ୍ତବ	।।
କୋଇଲି ଡାକିଲେ ଭାଷଇ ଯେହ୍ନେ ସାରୀ	।
ଡାଳରତ୍ନ ଶୁଆ ପ୍ରାୟେ ଭାଷୁଥାନ୍ତି ହରି ଲୋ	।।
ଅର୍ଜ୍ଜୁନ ବଚନ ଶୁଣି କମଳଲୋଚନ	।
ଡାଳରତ୍ନ କଥା ତୁ ହୋ ଶୁଣସି ଅର୍ଜ୍ଜୁନ	।।
ଚାରିଡାଳ ଏ ପିଣ୍ଡକୁ ଆବୋରି ରହିଛି	।
ଏହାର ମଧ୍ୟରେ ଜୀବ ଭ୍ରମଣ କରୁଛି	।।
ପିଞ୍ଜରୀ ଭିତରେ ଯେହ୍ନେ ଶୁଆପକ୍ଷୀ ଥାଇ	।
ପିଣ୍ଡର ପରମ ଜୀବ ସେହିମତି ହୋଇ	।।
ଶୁଣିକରି ଅର୍ଜ୍ଜୁନ ହୋଇଲା ତୋଷଚିତ୍ତ	।
ଢ, ଅକ୍ଷର ଅର୍ଥ ମୋତେ କହ ଗୋପୀନାଥ	।।
କୋଇଲି ଢଳହଳ ନୟନେ କଜ୍ଜ୍ୱଳ	।
ଢଳଇ ନାସାରେ ମୋତିମାଣିକ୍ୟର ଫଳ ଲୋ	।।
ଢଳହଳ ବୋଲି ପାର୍ଥ ଭ୍ରୂଲତାକୁ କହି	।
ମୋତିବର ବେନି ଚକ୍ଷୂ ଢଳହଳ ହୋଇ	।।
ଚକ୍ଷୁର ଲୋତକଧାରା ଯାଉଥାଇ ବହି	।
କଜ୍ଜ୍ୱଳ ବୋଲିଣ ତାହା ଶାସ୍ତ୍ରେ ଅଛି କହି	।।
ଢଳିଣ ପଡ଼ିବ ଜୀବ କ୍ଷଣକ ଭିତର	।
ଢ ଅକ୍ଷର ଅର୍ଥ ଶୁଣ ପାଣ୍ଡୁର କୁମର	।।
କୋଇଲି ଅନେକ ହିଂସିଲା ରାୟ କଂସ	।
ଅଣହେଳା କରିଣ ଆପଣେ ଗଲା ନାଶ ଲୋ	।।
ଅଣଆୟତ୍ତରେ ଜୀବ ହୋଇଛି ବନ୍ଦନ	।
କଂସପୁର ଶୂନ୍ୟ ପାର୍ଥ ହେତୁକରି ଜାଣ	।।
ଅଣହେଳା କଲେ ଜୀବ କ୍ଷଣକରେ ଯିବ	।
ତେଣୁକରି ଆପଣେ ଯେ ବିଅର୍ଥ ହୋଇବ	।।
ଅଣ ହେତୁ କରିଣ ଯେ ପିଣ୍ଡ ନାଶ ଯାଇ	।
ଅଲେଖ ପୁରୁଷ ଗଲେ ପାଇବୁ ତୁ କାହିଁ	।।
ଅଣଅକ୍ଷରର ଅର୍ଥ ଶୁଣି ବୀରମଣି	।
ଆନନ୍ଦେ ଗଦ୍‍ଗଦ ହୋଇ ଯୋଡ଼େ ବେନି ପାଣି	।।
କୋଇଲି ତନୁରେ ତା ଲପିଲି କୁଙ୍କୁମ	।
ତନୟ ଖେଳାଉଥାନ୍ତି ଭାଇ ବଳରାମ ଲୋ	।।
ତ୍ରିକୂଟ ସ୍ଥାନରେ ପୁଣି ହଂସ ଖେଳୁଥାଇ	।
ତ୍ରିବେଣୀଶିଖରୁ ନୀର ଆସୁଥାଇ ବହି	।।
ତଳକୁ ଖସିଣ ବନ୍ଧମୂଳେ ସେ ରହଇ	।
ତନୁ ତାର କୋମଳ ଯେ କ୍ଷଣକରେ ଯାଇ	।।
ବଳରାମ ପରମ ଯେ ଜୀବକୁ ଖେଳାଇ	।
ଯାହା ପଚାରିଲୁ ଶୁଣ ଯୁଧିଷ୍ଠୀର ଭାଇ	।।
କୋଇଲି ସ୍ତନ ଭାଙ୍ଗି କ୍ଷୀରପାନ ଦେଲି	।
ସ୍ଥବିର କାଳତୁ ପୁତ୍ର ଦେଖି ନ ପାରିଲି ଲୋ	।।
ଥକଘର ଛାଡ଼ିଣ ଯେ ଅନ୍ୟ ସ୍ଥାନ ଯିବ	।
ଥଳ ଯେ ସେ ମୋର ନାମ ବିଅର୍ଥ ହୋଇବ	।।
ସ୍ଥବିର ଯେ ବୁଢ଼ାକାଳ ଯହୁଁ ଘୋଟି ଗଲା	।
ସ୍ଥାନ ଭଗ୍ନ କରି ଜୀବ ଶୂନ୍ୟରେ ରହିଲା	।।
ଥକାଘର ସିନା ପାର୍ଥ କ୍ଷଣକରେ ଯିବ	।
ସ୍ଥବିର ହୋଇଣ ଜୀବ କାହିଁ ନ ରହିବ	।।
ଥ ଅକ୍ଷର ଅର୍ଥ ଯାହା ପଚାରିଲୁ ବୀର	।
ପଦେ ପଦେ କରି କହି ଦେଲେଟି ନିକର	।।
କୋଇଲି ଦଉଡ଼ିରେ ବାନ୍ଧିଲି ପୁତ୍ରକୁ	।
ଦାମୋଦର ରାଗେ ଗଲେ ମଥୁରାପୁରକୁ ଲୋ	।।
ଦଉଡ଼ି ବୋଲିଣ ମାୟା ସଂସାର ଅଟଇ	।
ଦାମୋଦର କୃଷ୍ଣ ମୁହିଁ ପିଣ୍ଡ ମଧ୍ୟେ ଥାଇ	।।
ପରମ ବୋଲାଇ ଅବା ମୋତେ ମନ କରି	।
ପୂର୍ବ ଗୁଣ ସୁମରି ଯେ ଗଲା ଛାଡ଼ିକରି	।।
ମଥୁରା ଯେ ଶୂନ୍ୟସ୍ଥାନ ସେ ସ୍ଥାନେ ରହିଲେ	।
ଜୀବ ଯେ ପରମ ଦୁହେଁ ଏକତ୍ତ୍ୱ ହୋଇଲେ	।।
ଶୁଣିକରି ଅର୍ଜ୍ଜୁନ ଯେ କରଇ ଦଇନୀ	।
ଧ ଅକ୍ଷର ଅର୍ଥ ମୋତେ କହ ଦୟାମଣି	।।
କୋଇଲି ଧନ୍ୟ ସେହୁ ଦଇବକୀ ନାରୀ	।
ଧର୍ମ ଥିଲା ପୁତ୍ର ଗୋଟି ହୋଇଲା ତାହାରି ଲୋ	।।
ଧର୍ମପଦ ଘେନି ଜୀବ ପିଣ୍ଡରେ ରହିଲା	।
ଧରଣୀରେ ପଡ଼ି ସଦଜ୍ଞାନ ହରାଇଲା	।।
ଧର୍ମରେ ଚଳଇ ଜୀବ ଅଧର୍ମରେ ଯାଇ	।
ଧ୍ରୂବ ଏ ଚରିତ ମିଥ୍ୟା ନ ମଣ ଯେ ତୁହି	।।
ଯେଉଁଆଡ଼େ ଧର୍ମନାଶ ସେହୁଆଡ଼େ ଯାଇ	।
ଅର୍ଜ୍ଜୁନ ଆଗରେ ଏହା କହିଲେ ବୁଝାଇ	।।
କୋଇଲି ନିରାଶ କରିଣ କୃଷ୍ଣ ଗଲେ	।
ନିଜଗୃହ ବାସ ବୋଲି ବେଢ଼ାଏ ନଇଲେ ଲୋ	।।
ନିରାଶ ହୋଇଣ ଜୀବ ଛାଡ଼ିକରି ଗଲା	।
ନିଜଘର ଗୋଟା ତେଣୁ ଅଶୋଭା ଦିଶିଲା	।।
ନିରାକାର ପୁରୁଷ ଏହାର ଖେଳଘର	।
ଆଦ୍ୟ ହୁଁ ସୃଜିଲା ପିଣ୍ଡ ମାନବ ଶରୀର	।।
ନିର୍ମଳ ଶରୀର ଗୋଟି ନିଷ୍ଫଳ ହୋଇଲା	।
ଶ୍ରୀହରି କହିଲେ ଏହା ଅର୍ଜ୍ଜୁନ ଶୁଣିଲା	।।
ଶୁଣି କରି ଅର୍ଜ୍ଜୁନ ହୋଇଲା କୃତ କୃତ	।
ପ ଅକ୍ଷର ଅର୍ଥ ମୋତେ କହ ଗୋପୀନାଥ	।।
କୋଇଲି ପବିତ୍ର ପୁରୁଷ ମୋ ମାଧୋଇ	।
ପବିତ୍ର ମୁଁ ହେଉଥିଲି କୃଷ୍ଣମୁଖ ଚାହିଁ ଲୋ	।।
ପବିତ୍ର ପୁରୁଷ ବୋଲି ମହାମନ୍ତ୍ର କହି	।
ପୁଣ୍ୟଦ୍ୱାର ବୋଲି ପାର୍ଥ କର୍ଣ୍ଣ ଯେ ଅଟଇ	।।
ଅପବିତ୍ର ପିଣ୍ଡ ପାର୍ଥ ପବିତ୍ର ହୋଇଲା	।
ଏଣୁ କରି ମହାମନ୍ତ୍ର କର୍ଣ୍ଣରେ କହିଲା	।।
ପରମାନନ୍ଦ ପୁରୁଷ ମୁହିଁଟି ଅଟଇ	।
ପଦେ ପଦେ କରି ଶୁଣ ଯୁଧିଷ୍ଠିର ଭାଇ	।।
କୋଇଲି ଫଳିବାକୁ ବଳ ନାହିଁ ମୋର	।
ଫଳିବାର ଫଳଗଲା ବାସୁଦେବ ପୁର ଲୋ	।।
ଏ ବୃକ୍ଷର ଫଳ ପାର୍ଥ ହରିରସ କହି	।
ଜୀବ ଗଲେ ଫଳମାନ ବିଅର୍ଥ ହୁଅଇ	।।
ବାସୁଦେବ ବୋଲି ପାର୍ଥ ମୁଖ ଗୋଟି କହି	।
ପରମ ଜୀବର ଯିବା ବାଟ ଅଟେ ସେହି	।।
ବେନି ମଧ୍ୟେ ଜୀବ ପରମର ପୁଣି ବାଟ ।	।
ପଦେ ପଦେ କରି ତୋତେ କହିଦେବା ପାର୍ଥ	।।
ବ୍ରହ୍ମଜ୍ଞାନ ଶୁଣି ପାର୍ଥ ହୋଇଲା ହରଷ	।
ପୁଣି ହିଁ କୃଷ୍ଣଙ୍କୁ ଚାହିଁ ହୁଅଇ ହରଷ	।।
କୋଇଲି ବହୁତ ସହିଲି ତାଙ୍କ ଅଳି	।
ବଡ଼ାଇ ଶରଧା ଭାଙ୍ଗି ଗଲେ ବନମାଳି ଲୋ	।।
ବ୍ରହ୍ମା ବିଷ୍ଣୁ ଥାଇଣ ଏ ପିଣ୍ଡକୁ ଚଢ଼ିଲେ	।
ବଳଗଣ୍ଡି ବୋଲିଣ ଏହାର ନାମ ଦେଲେ	।।
ବହୁଅଛି ତ୍ରିବେଣୀଟି ଏହି ବୃକ୍ଷପର	।
ସେହି ରସ ପିଉଛନ୍ତି ଭକତ ମୋହର	।।
ବଙ୍କୁନାଳ ସଳଖରେ ଗୋଲହାଟପୁର	।
ମିଶିଛନ୍ତି ବ୍ରହ୍ମାବିଷ୍ଣୁ ତ୍ରିକୂଟ ମଧ୍ୟର	।।
ଏ ବୃକ୍ଷ ଫଳ ସରିଲେ ସେହି ନ ରହନ୍ତି	।
ଅର୍ଜ୍ଜୁନ ଆଗରେ ଏହା ଶ୍ରୀହରି କହନ୍ତି	।।
କୋଇଲି ଭଣ୍ଡି ମୋତେ ଗଲେ ବେନି ପୋଏ	।
ଭାଇ ତାଙ୍କ ବଳରାମ ନଇଲେ ବେଢ଼ାଏ ଲୋ	।।
ଭଣ୍ଡିକରି ଗଲା ଜୀବ ବାହୁଡ଼ି ନଇଲେ	।
ବଳରାମ ପରମ ଯେ ଛାଡ଼ିକରି ଗଲେ	।।
ଜୀବ ଯେ ପରମ ସ୍ଥାନ ଭ୍ରମର ଗୁମ୍ଫାରେ	।
ଭକ୍ତଜନମାନଙ୍କର ସୁଖ ସେହିଠାରେ	।।
ଡାହାଣ ଚକ୍ଷୁରେ ଜୀବ ପରମ ବାମେଣ	।
ତେଣୁକରି ଭ୍ରମରର ଗୁମ୍ଫା ବୋଲି ଜାଣ	।।
ଭ ଅକ୍ଷର ଅର୍ଥ ଯେତେ ପଚାରିଲୁ ବୀର	।
ପଦେ ପଦେ କରି ତୋତେ କହିଲୁଁ ନିକର	।।
କୋଇଲି ମଥୁରାକୁ ଯିବିକି ମୁଁ ଧାଇଁ	।
ମାଧବ ମଧୁସୂଦନ ଆଣିବି କଢ଼ାଇ ଲୋ	।।
ମଧୁପୁର ବାଟେ ଯହୁଁ ଜୀବ ଛାଡ଼ିଗଲା	।
ପରମ ଜୀବର ଆଉ ଦେଖା ଯେ ନୋହିଲା	।।
ମୁଖ ବାଟେ ଜୀବ ଯହୁଁ ବାହାର ହୁଅଇ	।
ମଧୁପୁର ବୋଲି ତେଣୁ ମୁଖଟି ବୋଲାଇ	।।
ମୁକୁନ୍ଦର ନାମ ବ୍ରହ୍ମଜ୍ଞାନଟି ଅଟଇ	।
ଶୁଣିକରି ଅର୍ଜ୍ଜୁନ ହେ ପୁଣ ପଚାରଇ	।।
କୋଇଲି ଯିବେ ଯେ ଆସିବେ ବୋଲି ଗଲେ	।
ଜଗତଜୀବନ କୃଷ୍ଣ ବେଢ଼ାଏ ନଇଲେ ଲୋ	।।
ଯାଉଁଳି କବାଟ ପାର୍ଥ ନାସାକୁ ଟି କହି	।
ଜୀବର ଆହାର ପାର୍ଥ ପବନ ଅଟଇ	।।
ଜଗତ-ଜୀବନ କୃଷ୍ଣ ଛାଡ଼ିକରି ଗଲା	।
ଯାଉଁଳି କବାଟ ପାର୍ଥ ନିଷ୍ଫଳ ହୋଇଲା	।।
ଜାଣି କରି ଯୋଗୀଜନେ ସେହି ଦ୍ୱାରେ ଭଜ	।
ନିଶ୍ଚଳେ ପାଇବ ଭେଟ ମହାମତ୍ତ ଗଜ	।।
ଯ ଅକ୍ଷର ଅର୍ଥ ଏବେ ଶୁଣିଲୁ ଅର୍ଜ୍ଜୁନ	।
କାର୍ପଣ୍ୟ ହୋଇଣ ପୁଣ କହଇ ବଚନ	।।
କୋଇଲି ରତ୍ନ ବସ୍ତ୍ର ଅଳଙ୍କାରମାନ	।
ରାମ-କୃଷ୍ଣ ଶ୍ରୀଅଙ୍ଗକୁ ଦିଶେ ଶୋଭାବନ ଲୋ	।।
ରତ୍ନ ବୋଲି କରି ପାର୍ଥ ପଚାରିଲୁ ଯାହା	।
ପଦେ ପଦେ କରି ତୋତେ କହିଦେବି ତାହା	।।
ପିଣ୍ଡକୁ ଯେ ବୋଲି ନାମରତ୍ନ ବୋଲି ତାହା	।
ବ୍ରହ୍ମା ବେଦବର ଆଣି ପ୍ରତିକାର କୁହା	।।
ରାମନାମ ପରମ ଯେ କୃଷ୍ଣ ନାମ ରାମ	।
ଶୋଭା ଦିଶେ ଏ ପିଣ୍ଡକୁ ଦୁଇ ଗୋଟି ନାମ	।।
ଶୁଣିକରି ଅର୍ଜ୍ଜୁନ ଯୋଡ଼ଇ ବେନି କର	।
ଲକ୍ଷ୍ମୀର ବଲ୍ଲଭ ନାଥ ମୋତେ ଦୟା କର	।।
କୋଇଲି ଲକ୍ଷ୍ମୀର ବଲ୍ଲଭ ନାରାୟଣ	।
ଲଳିତେଣ ନାମ ଦେଲେ ଗାର୍ଗବ ବ୍ରାହ୍ମଣ ଲୋ	।।
ଲକ୍ଷ୍ମୀପତି ନାରାୟଣ ଶୂନ୍ୟରେ ମିଶିଲା	।
ରାମପଦ ଗୋଟା ପଦ ନିଶବଦ ହେଲା	।।
ରାମପଦ ଚଳିଗଲା ମଥୁରାପୁରକୁ	।
ଶୂନ୍ୟ ହୋଇ ଗଲା ଜୀବ ମୃତ୍ୟୁ ଭବନକୁ	।।
ଲ ଅକ୍ଷରର ଅର୍ଥ ଶୁଣ ଫାଲଗୁନି	।
ପିଣ୍ଡ ଯେ ବ୍ରହ୍ମାଣ୍ଡ ତୋତେ ଭେଟାଇଲୁ ଆଣି	।।
କୋଇଲି ବୃନ୍ଦାବନ ନ ଶୋଭଇ ମୋର	।
ବତ୍ସା କିଏ ଚରାଇବ ଯମୁନାର ତୀର ଲୋ	।।
ବିନୟ ହୋଇଣ ପୁଣ ପାର୍ଥ ପଚାରଇ	।
ଚ ଅକ୍ଷର ଅର୍ଥ ମୋତେ କହ ଭାବଗ୍ରାହୀ	।।
ବୃନ୍ଦାବନ ଗୋଟା ପାର୍ଥ ଦେହକୁଟି କହି	।
ବତ୍ସା ବୋଲି କରି ପାର୍ଥ ପ୍ରକୃତି ଅଟଇ	।।
ପିଣ୍ତରୁ ପରମ ଜୀବ ଅନ୍ତର ହୋଇଲା	।
ବୃନ୍ଦାବନ ତେଣୁ କରି ଅଶୋଭା ଦିଶିଲା	।।
ବ ଅକ୍ଷର ଅର୍ଥ ଶୁଣି ଅର୍ଜ୍ଜୁନ ସନ୍ତୋଷ	।
କୃଷ୍ଣର ହୋଇଣ ପୁଣି କହେ କୃଷ୍ଣଦାସ	।।
କୋଇଲି ଶ୍ରୀମନ୍ତ ପୁରୁଷ ମୋ ମାଧୋଇ	।
ଶିରୀରଙ୍ଗ ଗଲାଦିନୁ ନନ୍ଦ ହେଲେ ବାଇ ଲୋ	।।
ଶ୍ରୀନୀଳକନ୍ଦର ପାର୍ଥ ଜୀବର ଆସନ	।
ଶ୍ରୀମନ୍ତ ପୁରୁଷ ଗଲେ ପିଣ୍ତ ହୁଏ ଲୀନ	।।
ନୀଳ ଯେ ମାଧବ ରୂପ କଣ୍ଠ ମଧ୍ୟେ ଥିଲା	।
ବ୍ରହ୍ମାଶିବ ଦେବ ପ୍ରାଣ ସେହି ଛାଡ଼ିଗଲା	।।
ମୃତ୍ୟୁପିଣ୍ତ କରି ଜୀବ ଛାଡ଼ିକରି ଗଲା	।
ନନ୍ଦର ପରମ ଜୀବ ଛାଡ଼ି ଚଳିଗଲା	।।
କୋଇଲି ସାତଦିନ ଇନ୍ଦ୍ର ବୃଷ୍ଟି କଲା	।
ସପତ ବରଷ ପୁତ୍ର ମନ୍ଦର ଧଇଲା ଲୋ	।।
ସପତ ଦଣ୍ତରେ ପିଣ୍ତୁ ପ୍ରାଣ ଛାଡ଼ିଯାଇ	।
ତେଣୁ କରି ସାତଦିନ ଶାସ୍ତ୍ରେ ଅଛି କହି	।।
ସାତବାର ଭିତରେ ଏ ଆତଯାତ ହୋଇ	।
ସପତ ବରଷେ ପାର୍ଥ ବ୍ରହ୍ମଜ୍ଞାନ ପାଇ	।।
ଜଳରୁ ଜନ୍ମଇ ପିଣ୍ତ ଜଳରେ ଯେ ନାଶ	।
ସପତ ଦଣ୍ତରେ ପାର୍ଥ ଘୋଟଇ ଆକାଶ	।।
ଶୁଣିକରି ଅର୍ଜ୍ଜୁନ ଯେ ହୋଇ ଦିବ୍ୟ ତୋଷ	।
ସ ଅକ୍ଷର ଅର୍ଥ ମୋତେ କହ ପୀତବାସ	।।
କୋଇଲି ଶଶୀ ଯେହ୍ନେ ଦିନୁ ଦିନୁ କ୍ଷୀଣ	।
ସେହିପରି କ୍ଷୀଣ ହେଲେ ନନ୍ଦ ଯେ ରାଜନ ଲୋ	।।
ଶଶୀ ଚନ୍ଦ୍ର ଯେହ୍ନେ ପାର୍ଥ ଆକାଶରେ ଥାଇ	।
କଳଙ୍କ ମିଶିଲେ ସେ ଯେ ନାଶ ହିଁ ନ ପାଇ	।।
ପିଣ୍ଡରେ ଥାଇଣ ଜୀବ ସେହିମତି ନାଶ	।
ପ୍ରକୃତି ପୁରୁଷମାନେ ବେଢ଼ିଛନ୍ତି ପାଶ	।।
ଶଶୀ ପ୍ରାୟ ହେଲେ ପିଣ୍ତ ବାହାର ହୁଅଇ	।
ଏକ ମନେ ଶୁଣ ତୁ ହୋ ଯୁଧିଷ୍ଠିର ଭାଇ	।।
କୋଇଲି ହାଇ ଯେ ମାରଇ ପୁତ୍ର ତୁଣ୍ତ	।
ହୃଦରେ ଦେଖିଲେ ମାଏ ସପତ ବ୍ରହ୍ମାଣ୍ତ ଲୋ	।।
ହରଷ ହୋଇଣ ପୁଣ ପାର୍ଥ ପଚାରଇ	।
ହ ଅକ୍ଷର ଅର୍ଥ ମୋତେ କହ ଭାବଗ୍ରାହୀ	।।
ହରି-ହର-ବ୍ରହ୍ମା କେହି ରଖି ନ ପାରନ୍ତି	।
ହରଷ ହୋଇଣ ଜୀବ ପରମେ କହନ୍ତି	।।
ହରିନାମ ଭଜିଥିଲେ ବ୍ରହ୍ମଜ୍ଞାନ ପାଇ	।
ଅଶେଷ ବ୍ରହ୍ମାଣ୍ତ ପାର୍ଥ ହରିନାମ କହି	।।
କୋଇଲି କ୍ଷନ୍ଦଣି ବନ୍ଦଣି ଭୁଜଦଣ୍ତ	।
କ୍ଷମାକର ଦୋଷ ମୋର ଭଣେ ମାରକଣ୍ତ ଲୋ	।।
କ୍ଷନ୍ଦଣି ଯେ ବୋଲାଯାଏ ମାୟା ଜନ୍ତୁଙ୍କର	।
କ୍ଷମା ଯେ କରୁଣାନିଧି ଏଥିର ବିଚାର	।।
ଭୃତ୍ୟଜନମାନଙ୍କୁ ସେ ଦଣ୍ତ ଦେବାପାଇଁ	।
ପିଣ୍ତ ଯେ ବ୍ରହ୍ମାଣ୍ତ ଏକ କରିଣ ବୁଝାଇ	।।
ଅର୍ଜ୍ଜୁନ ପଚାରିଲେ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ ଅର୍ଥ କଲେ	।
ଜଗନ୍ନାଥ ଦାସ ଏହା ପୁରାଣେ କହିଲେ	।।
କେଶବ କୋଇଲି ଅର୍ଥ ବ୍ରହ୍ମଜ୍ଞାନ ସାର	।
ଲବଣୀ ସାଗରୁ ଏ ଯେ ହୋଇଛି ବାହାର	।।
ସାଧୁଜନମାନେ ମୋର ନ ଘେନିବ ଦୋଷ	।
ଶ୍ରୀମୁଖରେ ଆଜ୍ଞା ଯାହା ଦେଲେ ପୀତବାସ	।।